1. เนื้อหา
1.1 บทนำ
ISO9001 เป็นมาตรฐานของระบบบริหารคุณภาพที่สามารถนำมาใช้ได้กับทุกองค์กร ไม่ว่าจะเป็นธุรกิจการผลิต บริการ หรือแม้แต่หน่วยงานราชการ และไม่จำกัดขนาดขององค์กร ปัจจุบันเป็นที่ยอมรับกันว่าการนำมาตรฐาน ISO9001 มาใช้ในการบริหารงานระบบคุณภาพและธุรกิจในองค์กร และขอการรับรองความสอดคล้องกับมาตรฐานนี้ เป็นเรื่องที่จำเป็นและเป็นปัจจัยพื้นฐานอย่างหนึ่งในการดำเนินธุรกิจในโลกใบนี้และเพิ่มความ สามารถในการแข่งขันที่นับวันจะสูงขึ้นเรื่อยๆ
ISO ทำให้หน่วยงานมีความน่าเชื่อถือ ในส่วนของกรมอุตุนิยมวิทยา เมื่อนำระบบ ISO มาใช้ช่วยให้ประชาชนมีความเชื่อมั่นในการนำข้อมูลอุตุนิยมวิทยาไปใช้ สร้างความน่าเชื่อถือของข่าวพยากรณ์อากาศ
ISO9001:2008 ISO
- ISO (International Organization for Standardization) เป็นองค์กรระหว่างประเทศว่าด้วยมาตรฐานมีประเทศสมาชิกจัดเป็นกลุ่มสมาชิก 9001 ว่าด้วยระบบจัดการคุณภาพ 2008 เป็นเวอร์ชั่นปีที่มีการปรับปรุงข้อกำหนด มีการปรับปรุงทุก 5 ปี (2008 เป็นเวอร์ชั่นปัจจุบัน)
- มีการระบุข้อกำหนดไว้เพื่อให้ดำเนินการตาม เพื่อขอใบรับรองคุณภาพ
- ถ้าอยากให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ควรนำ 9004 มาใช้ด้วย
ISO ไม่ได้รับรองผลิตภัณฑ์หรือบริการ แต่รับรองกระบวนการทำงาน เพื่อให้ได้บริการ / คุณภาพที่ดี และห้ามนำตราบริษัทที่ประเมิน (หลังจากผ่านการประเมินแล้ว) ไปติดที่ผลิตภัณฑ์
ISO มีความหมายเท่ากับ QMS หรือระบบการจัดการคุณภาพ เป็นการรวม QC (Quality Control) การควบคุมคุณภาพ เข้ากับ QA (Quality Assurance) การประกันคุณภาพ โดยมีหน่วยงานภายนอกเข้ามาเกี่ยวข้องในการประเมิน
ISO ได้พิจารณาถึง หลักการบริหารคุณภาพ 8 ประการ (The 8 quality management principles) ดังนี้
- ความต้องการของผู้รับบริการ เพื่อทำให้ผู้รับบริการเกิดความเชื่อมั่นในสินค้าหรือบริการ
- ความเป็นผู้นำ หัวหน้าหน่วยงานต้องสร้างแรงจูงใจเพื่อนำไปสู่การดำเนินงานในหน่วยงาน
- บุคลากรมีส่วนร่วม มีความร่วมมือร่วมใจ อาศัยทุกคนในหน่วยงานทุกระดับมาร่วมกันทำงาน
- มุ้งเน้นกระบวนการ ไม่ได้ให้ความสำคัญกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
กิจกรรมใดๆ หรือกลุ่มกิจกรรมใดๆ จะมีการใช้ทรัพยากรและมีการจัดการเพื่อทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ปัจจัยป้อนเข้า (input) ให้กลายเป็นผลผลิต (output) กิจกรรมดังกล่าวจะเรียกว่าเป็น กระบวนการ (process) บ่อยครั้งที่ผลผลิตของกระบวนการหนึ่งจะกลายเป็น ปัจจัยป้อนเข้าให้อีกกระบวนการหนึ่งที่อยู่ถัดไป
- การบริหารงานอย่างเป็นระบบ เป็นการอธิบายความสัมพันธ์ของกระบวนการ เป็นการสร้าง flow chart เชื่อมโยงความสัมพันธ์ของแต่ละกระบวนการเพื่อสร้างเป็นระบบ
-
การปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง มีการประชุม เพื่อหาแนวทางการแก้ไขปัญหา
หลักการที่เรียกว่า วงจร PDCA หรือ Plan-Do-Check-Action สามารุประยุกต์ใช้ได้กับทุกกระบวนการ ความหมายโดยสังเขปเป็นดังนี้
Plan : ทำการกำหนดหรือระบุชี้วัตถุประสงค์และกระบวนการ ที่จำเป็นต่อการส่งมอบผลิตภัณฑ์/บริการที่สอดคล้องกับข้อกำหนดของลูกค้าและนโยบายขององค์กรเอง
Do : นำกระบวนการที่กำหนดชัดเจนแล้วไปปฏิบัติให้เกิดผล
Check : ติดตามตรวจและวัดกระบวนการและผลิตภัณฑ์โดยเปรียบเทียบกับนโยบาย วัตถุประสงค์ของผลิตภัณฑ์
Action : การปฏิบัติการต่างๆ เพื่อปรับปรุงผลการดำเนินงานของกระบวนการให้ดีขึ้นอยู่เสมอ
- การตัดสินใจบนพื้นฐานความเป็นจริง มีข้อมูลที่ถูกต้องประกอบการตัดสินใจ ทำให้มีข้อมูลที่แท้จริงมาหาแนวทางปฏิบัติงานที่ดี
- ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ขายเพื่อให้เกิดผลประโยชน์ ร่วมกันสร้างสรรค์สิ่งที่มีคุณค่าต่อลูกค้า
1.2 ระบบบริหารคุณภาพ : ข้อกำหนด ISO9001:2008
ระบบบริหารงานคุณภาพ ISO9001:2008 มีข้อกำหนด 8 ข้อ ดังนี้
1. ขอบข่าย
1.1 ทั่วไป เพื่อสอดคล้องกับข้อกำหนดของลูกค้า สร้างความพึงพอใจให้แก่ลูกค้า โดยการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง
1.2 การประยุกต์ใช้ ทุกองค์กรละเว้นบางข้อกำหนดได้ (ข้อ 7 เท่านั้น)
2.
เอกสารอ้างอิง ให้ใช้ฉบับล่าสุด
3. นิยามและคำจำกัดความ ใช้ตาม ISO9000 โดยให้คำนิยมว่า ผลิตภัณฑ์ = บริการ
4. ระบบบริหารคุณภาพ (Plan, กระบวนการสนับสนุน)
4.1 ข้อกำหนดโดยทั่วไป
- จัดเป็นเอกสาร
- กำหนดกระบวนการ
- ความสัมพันธ์ของกระบวนการ
- หลักเกณฑ์ (QP,WI)
- ควบคุม Outsource
4.2 การจัดทำเอกสาร
4.2.1 ทั่วไป
- นโยบายคุณภาพ
- วัตถุประสงค์คุณภาพ
- คู่มือคุณภาพ
- ขั้นตอนการดำเนินการ
- บันทึก
- เอกสารสนับสนุน
- เอกสารอยู่ในรูปแบบ/สื่อต่างๆ ได้
4.2.2 คู่มือคุณภาพ
- ขอบข่าย เหตุผลการยกเว้นข้อกำหนด
- เอกสารขั้นตอนที่ได้จัดทำขึ้น
- ความสัมพันธ์ของกระบวนการ
4.2.3 การควบคุมเอกสาร
- มีการควบคุม (อนุมัติ/ทบทวน/สถานะปัจจุบัน/เอกสารที่เกี่ยวข้องมีใช้ อ่านได้ง่าย/เอกสารภายนอกชี้บ่ง และควบคุมการแจกจ่ายชี้บ่งยกเลิก)
4.2.4 การควบคุมบันทึก
- ควบคุม (ชี้บ่ง/จัดเก็บ/นำกลับมาใช้/เก็บรักษา/ทำลาย)
- อ่านออก
5
ความรับผิดชอบของฝ่ายบริหาร (Plan, กระบวนการสนับสนุน)
5.1 ความมุ่งมั่นของฝ่ายบริหาร
- การสื่อสาร
- นโยบายคุณภาพ
- วัตถุประสงค์คุณภาพ
- การทบทวนโดยฝ่ายบริหาร
- ความพร้อมด้านทรัพยากร
5.2 มุ่งเน้นที่ลูกค้า
5.3 นโยบายคุณภาพ
- จุดมุ่งหมายขององค์กร
- ครอบคลุมข้อกำหนดต่างๆ
- แนวทางวัตถุประสงค์คุณภาพ
- ถูกสื่อสาร
- ทบทวน
5.4
การวางแผน
5.4.1
วัตถุประสงค์คุณภาพ - สามารถวัดได้ สอดคล้องกับนโยบาย
5.4.2
การวางแผน จัดทำ Action Plan
5.5
ความรับผิดชอบ อำนาจหน้าที่และการสื่อสาร
5.5.1
ความรับผิดชอบและอำนาจหน้าที่ Job Description
5.5.2
ตัวแทนฝ่ายบริหาร
- ดูแลระบบบริหารคุณภาพ
- รายงานต่อผู้บริหารระดับสูง
- สร้างจิตสำนึก
- ประสานงานกับหน่วยงานภายนอกเกี่ยวกับระบบฯ
5.5.3
การสื่อสารภายใน - ประสิทธิผลของระบบ
5.6 การทบทวนโดยฝ่ายบริหาร
5.6.1 ทั่วไป
1) แผนการทบทวน
- เหมาะสม
- ปรับปรุง
- เปลี่ยน
- นโยบายคุณภาพ/วัตถุประสงค์คุณภาพ
2) ผลการทบทวน
5.6.2 ข้อมูลในการทบทวน
- ผลการตรวจประเมิน
- feedback
- สมรรถนะกระบวนการ
- สถานะ CAR/PAR
- Management Review ครั้งก่อน
- การเปลี่ยนแปลที่มีผล
- ข้อเสนอแนะในการปรับปรุง
5.6.3 ผลของการทบทวน
- ปรับปรุงกระบวนการ
- ปรับปรุงผลิตภัณฑ์
- จัดหาทรัพยากร
6
การบริหารทรัพยากร (Plan, กระบวนการสนับสนุน)
6.1 การจัดสรรทรัพยากร
- ปรับปรุงระบบให้ได้ตามข้อกำหนด
6.2 ทรัพยากรบุคคล
6.2.1 ทั่วไป
- คุณสมบัติ (การศึกษา , การฝึกอบรม , ทักษะ , ประสบการณ์)
6.2.2 ความสามารถ การฝึกอบรม ความตระหนัก (การประเมินสมรรถนะบุคลากร Competency Assessment)
- กำหนดความสามารถ
- จัดฝึกอบรม
- ประเมินประสิทธิผลการดำเนินการ
- ตระหนัก
6.3 สาธารณูปโภค
- อาคาร สถานที่ สิ่งอำนวยความสะดวก
- อุปกรณ์ (ฮาร์ดแวร์ , ซอฟต์แวร์)
- บริการสนับสนุน (ขนส่ง สื่อสาร สารสนเทศ)
6.4 สภาวะแวดล้อมในการทำงาน (5 ส) เสียง อุณหภูมิ ความชื้น แสง สภาพอากาศ ปัจจัยอื่นๆ
7
การทำให้ผลิตภัณฑ์เป็นจริง (Do, กระบวนการหลัก)
7.1 การวางแผนเพื่อให้ผลิตภัณฑ์เป็นจริง
- จัดทำกระบวนการและเอกสาร
- เฝ้าติดตาม/วัด/ตรวจสอบ
- หลักฐานของกระบวนการ
7.2 กระบวนการที่เกี่ยวข้องกับลูกค้า
7.2.1 การกำหนดข้อกำหนดผลิตภัณฑ์
- ข้อกำหนดจากลูกค้า
- ลูกค้าไม่ได้ระบะแต่จำเป็น
- กฎระเบียบ
- องค์กรกำหนด
7.2.2 การทบทวนข้อกำหนดผลิตภัณฑ์
- ยอมรับสัญญา
- องค์กรมีความสามารถพอ
- ผลการทบทวน
7.2.3 การสื่อสารกับลูกค้า
- ข้อมูลผลิตภัณฑ์
- ข้อเสนอ/คำสั่งซื้อ
- feedback
7.3 การออกแบบและพัฒนา (ไม่ต้องทำก็ได้ ไม่ได้มีผลกระทบต่อระบบ QMS)
7.3.1 การวางแผน
7.3.2 ข้อมูลที่ใช้
7.3.3 ผลการออกแบบ
7.3.4 การทบทวนการออกแบบ
7.3.5 การทวนสอบการออกแบบ
7.3.6 การยืนยันผลการออกแบบ
7.3.7 การควบคุมการเปลี่ยนแปลง
7.4 การจัดซื้อ
7.4.1 กระบวนการจัดซื้อ
-จัดซื้อตามข้อกำหนด
- เกณฑ์การคัดเลือก คัดเลือกผู้ส่งมอบ
- เกณฑ์การประเมิน ประเมินผู้ส่งมอบ
7.4.2 ข้อมูลการซื้อ
- สเปค/ราคา
- คุณสัมบัติ Outsource
- ผลิตภัณฑ์ที่สั่งซื้อตรงตามกำหนด?
7.5 กระบวนการผลิตและการให้บริการ
7.5.1 การควบคุม
- วิธีการทำงาน
- เครื่องมือ
- ตรวจปล่อย
7.5.2 การยืนยัน
- ตัวอย่างคุณสมบัติของบุคลากร
7.5.3 การชี้บ่งและสอบกลับ
- รุ่น/สเปค
- ผ่าน/ไม่ผ่าน
- ผลิตวันไหน
7.5.4 ทรัพย์สินของลูกค้า
- ชี้บ่ง
- ทวนสอบ
- ป้องกัน
- สูญหาย/ถูกทำลาย รายงานลูกค้าทราบ
7.5.5 การถนอม
- เคลื่อนย้าย
- บรรจุ
- จัดเก็บ
7.6 การควบคุมอุปกรณ์วัดและการเฝ้าติดตาม
- สอบเทียบ/ทวนสอบ
- ปรับแต่งตามจำเป็น
- ป้องกันการปรับแต่ง
- ป้องกันความเสียหาย
8 การวัด วิเคราะห์ ปรับปรุง (Check, Action กระบวนการสนับสนุน)
8.1 ทั่วไป เฝ้าติดตาม ตรวจวัด วิเคราะห์ ปรับปรุง
8.2 เฝ้าติดตามและวัดผล
8.2.1 ความพึงพอใจของลูกค้า
- ความพึงพอใจ
- ข้อร้องเรียน
- ข้อเสนอแนะ
8.2.2 การเฝ้าติดตามภายใน
- แผน Internal Audit
8.2.3 เฝ้าติดตามและวัดผลกระบวนการ
- ติดตามแนวโน้มตาม KPI
8.2.4 เฝ้าติดตามและวัดผลิตภัณฑ์
- ทวนสอบข้อกำหนดตามเอกสาร 7.4
- อำนาจการปล่อยและส่งมอบ
8.3 การควบคุมผลิตภัณฑ์ที่ไม่เป็นไปตามข้อกำหนด
- ชี้บ่ง ป้องกันการนำไปใช้
- จัดการ (กำจัด / ยอมรับภายใต้การอนุโลม / ประยุกต์ใช้)
8.4 การวิเคราะห์ข้อมูล
- ความพึงพอใจของลูกค้า
- ข้อกำหนด vs ผลิตภัณฑ์
- แนวโน้มกระบวนการ , ผลิตภัณฑ์
- ผู้ส่งมอบ
8.5 การปรับปรุง
8.5.1 การปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง ใช้ข้อกำหนด 5,8
8.5.2 ปฏิบัติการแก้ไข กำจัดต้นตอของปัญหา
8.5.3 ปฏิบัติการป้องกัน กำจัดสาเหตุที่น่าจะเป็นไปได้
1.3 ลำดับการจัดเอกสาร
ลำดับการจัดเอกสารในระบบการจัดการคุณภาพจะเรียงลำดับจากบนลงล่าง คือ Quality manual (คู่มือคุณภาพ) , Quality management system procedures (ระเบียบปฏิบัติ) , Work instruction/Operations procedures (วิธีการทำงาน) และ Form and records (เอกสารสนับสนุน)
2. ข้อสรุป
- ศน.จะนำระบบบริหารงานคุณภาพ (Quality Management System : QMS) มาใช้ จะดำเนินการตั้งคณะกรรมการฯเพื่อวางแผนการดำเนินงานด้านการบริหารงานคุณภาพ โดยการดำเนินงานด้านการบริหารงานคุณภาพ (QMS) ของศน. จะเริ่มดำเนินการตามข้อกำหนดของระบบริหารงานคุณภาพ แต่ยังไม่ขอรับการประเมินเพื่อขอใบรับรองจากหน่วยงานภายนอก
- แนวทางการดำเนินงาน ให้หน่วยงานวิเคราะห์ Gap Analysis ตาม 8 ข้อกำหนดของระบบ ISO9001:2008 เพื่อวิเคราะห์ดูว่าหน่วยงานยังไม่ได้ดำเนินการหรือยังไม่มีกิจกรรมในข้อกำหนดใด ให้นำกิจกรรมที่ยังไม่ได้ดำเนินการ มาจัดทำเป็นแผนการดำเนินงานของหน่วยงาน
- แต่งตั้งคณะทำงานดังนี้
1) จัดตั้ง ISO Steering Team ตัวแทนจากส่วนงานต่างๆ
2) จัดตั้ง ISO Working Team ส่วนงานต่างๆ หรือรวม
3) แต่งตั้ง QMR
4) แต่งตั้งผู้ควบคุมเอกสาร (Document Controller) กลางและส่วน/ฝ่าย
- ออกแบบเอกสาร
- ประยุกต์ใช้ระบบ
3. ข้อเสนอแนะ
1) การนำระบบ ISO9001:2008 มาใช้ที่ศน. ควรเริ่มจากงาน ส่วนพยากรณ์อากาศ , ส่วนแผนที่และสารสนเทศ และงานบริหารทั่วไป เนื่องจากสำนักอุตุนิยมวิทยาการบินได้ผ่านการประเมินในระบบ ISO9001:2008 แล้ว และงานทั้ง 3 งานดังกล่าวได้นำเข้าสู่ระบบการประเมินแล้ว น่าจะเป็นต้นแบบให้ศน.ดำเนินการได้
2) ควรให้ผู้เชี่ยวชาญด้าน ISO9001:2008 มาให้ความรู้แก่บุคลากรที่ศน.เพื่อการดำเนินการด้าน ISO9001:2008 ดำเนินการได้ถูกต้องและมีประสิทธิภาพ เสนอให้เชิญ คุณเกวลี พุทธิยาวัฒน์ สำนักอุตุนิยมวิทยาการบิน ซึ่งเป็นคณะทำงานด้าน ISO9001:2008 ของกบ.
21 กุมภาพันธ์ 2555
พรนภา ทองเทพ นอต.ชก.
นิพจน์ วิชาจารย์ พอต.ชง. |